Động đất nỗi ám ảnh khủng khiếp của con người khi nghe tên

Động đất là hiện tượng vỏ Trái đất bị rung động một cách đột ngột; còn độ mạnh hay yếu thì còn tùy vào từng trận (được xác định bằng độ Richter). Nguyên nhân là do sự dịch chuyển của các mảng thạch quyển; hoặc bị đứt gãy ở lớp dưới mặt đất và được truyền qua các khoảng cách lớn. Với một chấn động đơn độc nó thường kéo dài không quá vài giây; nhưng với những trận đặc biệt nghiêm trọng nhất cũng chỉ kéo dài vỏn vẹn tối đa là 3 phút.

Có rất nhiều loại động đất. Loại do núi lửa, nguyên nhân chủ yếu là liên quan tới các hoạt động phun nổ của núi lửa.

Động đất kiến tạo là chủ yếu, nó liên quan tới các hoạt động của sự đứt gãy lớp kiến tạo; đặc biệt là sự đứt gãy ở rìa của mảng thạch quyển; vận động kiến tạo tại các đới hút chìm; liên quan mật thiết tới hoạt động khi macma xâm nhập qua lớp vỏ trái đất; làm phá tan trạng thái cân bằng áp lực đã có trước của đá vây quanh; làm cho đá phát sinh áp suất; đến khi bị đứt vỡ thì xảy ra hiện tượng động đất.

Nguyên nhân

Nguyên nhân nội sinh

Do sụp lở các hang động ngầm dưới mặt đất và do các vụ trượt lở đất đá tự nhiên với khối lượng lớn (loại này thường chỉ làm rung chuyển một vùng hẹp và chiếm khoảng 3% tổng số trận động đất thế giới)

Do núi lửa, chủ yếu liên quan với các hoạt động phun nổ của núi lửa (loại này không mạnh lắm –chiếm khoảng 7%).

Kiến tạo (chiếm 90%) liên quan với hoạt động của các đứt gãy kiến tạo, đặc biệt là các đứt gãy ở rìa các mảng thạch quyển, vận động kiến tạo ở các đới hút chìm; liên quan đến hoạt động macma xâm nhập vào vỏ trái đất làm phá vỡ trạng thái cân bằng áp lực có trước của đá vây quanh làm đá phát sinh ứng suất và khi bị đứt vỡ thì xảy ra động đất; liên quan đến sự biến đổi tướng đá từ dạng tinh thể này sang dạng tinh thể khác gây co rút và dãn nở thể tích đá làm biến đổi lớn về thể tích cũng gây ra động đất.

Nguyên nhân ngoại sinh:

Do thiên thạch va chạm vào trái đất.

Nguyên nhân nhân sinh:

Xảy ra do hoạt động làm thay đổi ứng suất đá gần bề mặt đặc biệt là các vụ thử hạt nhân, nổ nhân tạo dưới lòng đất hoặc tác động của áp suất cột nước của các hồ chứa nước, hồ thủy điện.

Mức độ nguy hiểm

Động đất là một nguyên nhân gây ra sóng thần. Khi xảy ra xảy ra ở trong lòng đại dương; sức địa chấn đẩy khối nước khổng lồ lên cao. Trong khoảng mấy trăm km2 khối nước bị đẩy lên cao rồi rơi xuống, tạo ra những đợt sóng lớn tràn qua các đạI dương rồi đổ bộ vào đất liền. Đôi khi chúng còn khiến núi lửa hoạt động, thậm chí là những núi lửa đã tắt từ lâu. Do lòng đất bị nứt ra tạo cơ hội cho nhũng dòng magma phun trào. Những hiện tượng này khi kết hợp với nhau sẽ tạo ra những tai họa không lường.

Khi xảy ra rất bất ngờ cũng như tính chất nguy hiểm của nó; trong khi chúng ta không thể làm gì để ngăn chặn nó, nên cách duy nhất để đối phó là làm sao để giảm đến mức tối đa thiệt hại mà động đất gây nên.

Độ lớn của động đất

Độ lớn của động đất M hay còn gọi là độ Richter. Hình dung về độ richter như sau:

Từ 1 – 2: Không nhận biết được.

Từ 2 – 4: Có thể nhận biết nhưng thường không gây thiệt hại.

Từ 4 – 5: Mặt đất rung chuyển, nghe tiếng nổ, thiệt hại không đáng kể.

Từ 5 – 6: Nhà cửa rung chuyển, một số công trình có hiện tượng nứt.

Từ 6 – 7: Nhà cửa bị hư hại nhẹ.

Từ 7 – 8: Mức độ mạnh phá hủy hầu hết các công trình xây dựng thông thường, có vết nứt lớn hoặc lún sụt trên mặt đất.

Từ 8 – 9: Nhà cửa đổ nát, nền đất bị lún sâu đến 1m; sụp đổ lớn ở núi kèm theo thay đổi địa hình trên diện rộng.

Trên 9: Rất hiếm khi xảy ra.

Những trận có M > 7 không xảy ra khắp mọi nơi mà thường tập trung ở những vùng nhất định, gọi là đới hoạt động địa chấn mạnh.

Tác hại

Tác động trực tiếp của chúng là rung cuộn mặt đất; gây ra hiện tượng nứt vỡ, làm sụp đổ các công trình xây dựng, gây sạt lở đất, lở tuyết. Mức độ nghiêm trọng của nó dựa trên cường độ; khoảng cách tính từ chấn tâm, và các điều kiện về địa chất, địa mạo tại nơi bị ảnh hưởng.

Nó cũng thường gây ra hỏa hoạn khi chúng phá hủy các đường dây điện và các đường ống khí.

Trên thế giới đã xảy ra nhiều trận động đất lớn, gây thiệt hại khủng khiếp về người và tài sản. Nhật Bản là một trong những quốc gia thường xuyên xảy ra với các mức độ lớn nhỏ, khác nhau.

Nguồn: khoahoc.tv